Pinakes | Πίνακες

Textes et manuscrits grecs

Numéro diktyon : 63570

Type de cote : Actuelle

Remarque : Ce ms. dérive, avec de nombreux autres (copiés vers le milieu du XVIe siècle), du ms. Scor. Y.III.11 (voir A. Dain, 1947, 42-44). Il a été copié selon toute vraisemblance dans la sixième décennie du XVIe siècle, presque certainement à Venise, par Ἐμμανουὴλ Βεμβαινῆς et une main B, qui ont collaboré, et Camillo Zanetti, qui a travaillé sur des cahiers indépendants : il semble donc être le résultat d’un projet unitaire ; les figures sont réalisées uniformément, quel que soit le copiste au travail.
Le manuscrit a été donné au duc Emanuele Filiberto de Savoie par Felice Paciotto d’Urbino (1534-1622, dédicace, en lettres majuscules, au f. IIIr ; Tav. 2). Perdu en 1869, à la suite d’un prêt accordé en 1865 au gouvernement français pour la réalisation de l’édition de la "Poliorcétique des Grecs" par Carl Wescher à partir de 1867, il a été racheté en 1979 chez Sotheby Parke Bernet à Florence par la Région de Toscane, et mis en dépôt à la Bibliothèque nationale universitaire de Turin depuis 2012.

Cotes liées :

Cote Type de relation Type Commentaire
España, San Lorenzo de El Escorial, Real Biblioteca, fonds principal, Υ. III. 11 (Andrés 281) est le modèle de ce manuscrit Actuelle Le ms. Torino, BNU, C. II. 8 est une copie du ms. El Escorial, RB, Y. III. 11

Bibliographie :

Catalogues

Répertoire Titre Commentaires Tome Pages
Eleuteri and Elia, 2019, Lost and Found: un codice greco torinese perduto e ritrovato Etude sur ce manuscrit, perdu, puis acquis par la Région de Toscane en 1979 lors d'une vente chez Sotheby Parke Bernet à Florence et confié depuis 2012 à la Biblioteca Nazionale Universitaria di Torino, dont il est issu. En particulier, notice catalographique détaillée aux p. 21-28. passim

Études sur le manuscrit

Répertoire Titre Commentaires Tome Pages
Elia, 2014, Libri greci nella Biblioteca Nazionale Universitaria di Torino. I manoscritti di Andreas Darmarios Donné par Felice Paciotto d'Urbino, prêté au gouverneur français en 1833 et perdu. 2
Piccione, 2017, Libri greci da Venezia a Torino et l'eredità di Gavriil Seviros 209 n. 76

Général

Répertoire Titre Commentaires Tome Pages
Eleuteri and Elia, 2019, Per un catalogo dei manoscritti greci della Biblioteca Nazionale Universitaria di Torino Le ms. n'a pas été détruit dans l'incendie de 1904 87
Elia, 2020, A Book Journey. About an Henri II Estienne’s Greek Manuscript in Turin 223
R(III)2318 Pasini et al., 1749, Codices Manuscripti Bibliothecae Regii Taurinensis Athenaei Per Linguas digesti, & binas in partes distributi, in quarum Prima Hebraei, & Graeci, in altera Latini, Italici, & Gallici

Contenu :

Numéro Titre Folios Siècle Date Support Principal Remarque Copistes, Possesseurs & Autres Révision
0 Poliorcetica et tactica 001-216 16 (6/10) Papier

Témoins (18)

Folios Auteur (Rôle) Oeuvre Identifiant Recension
ou partie
Auteur de la recension (Rôle) BHG Date Lit. Siècle Date Commentaire Contenu Rev. Biblio.
001-12v Athenaeus mechanicus De machinis belli 16 (6/10) Ed. Wescher, 1867, pp. 3-40 ; R. Schneider, Griechische Poliorketiker, III (Abhandl. der königlichen Gesellschaft der Wiss. zu Göttingen, , philol.-hist. Klasse, n. s., 12, 5), Berlin, 1912, pp. 8-36 ; ed. D. Whithead et P.H. Blyth, Athenaeus Mechanicus, On Machines (Περὶ μηχανημάτων), Stuttgart, 2004, pp. 44-62 [textus ed. Schneider nonnullis mutatis] ; ed. Gatto 2010, pp. 208-237) ; cum lacuna (f. 9, lin. 1) post uu. ἀλλὰ καὶ ταῦτα παρεῖται (Schneider, 18 15.1, lin. 8) usque ad uu. τῆς δὲ ὑπὸ δὲ Ἡγήτορος (Schneider 24 21.2). Praemittitur (ff. 1-6v) index. Ff. 6ar-v et 6br-v uacua.
013-19 Biton mechanicus De constructione bellicarum machinarum et catapultarum 16 (6/10) Ed. Wescher, 1867, pp. 43-68 ; A. Rehm-E. Schramm, « Bitons Bau von Belagerungsmaschinen und Geschützen », Abhandl. der Bayerischen Akademie der Wiss., philos.-hist. Abt., n. s., 2, München 1929, pp. 9-28.
019-21v Heron Alexandrinus Cheiroballista 16 (6/10) Ed. Wescher, 1867, pp. 123-134 ; R. Schneider, Herons Cheiroballistra (Mitteilungen des Kaiserlichen Deutschen Archaeologischen Instituts, Roemische Abteilung 21 [1906]), pp. 146-162.
021v-31v Heron Alexandrinus Belopoeica 16 (6/10) Ed. Wescher, 1867, pp. 71-119 ; ed. H. Diels et E. Schramm, « Herons Belopoiika (Schrift vom Geschützbau) », Abhandl. der Preußischen Akad. der Wiss., philos.-hist. Klasse, Berlin 1918-1919, réimpr. Leipzig 1970, pp. 5-55.
032v-47v Apollodorus Damascenus Poliorcetica 16 (6/10) Ed. Wescher, 1867, pp. 137-193 ; ed. R. Schneider, Griechische Poliorketiker (Abhandl. der königlichen Gesellschaft der Wiss. zu Göttingen, philol.-hist. Klasse, n. s., 10, 1), Berlin 1908, pp. 8-50, des. κατὰ τὸ ὑπογεγραμμένον πρῶτον σχῆμα (Schneider 50, 192,11) ; cum lacunis : (ff. 37v, lin. 12-38 lin. 1) post uu. τὸ δὲ σχῆμα ὑπόκειται οἷόν ἐστιν (Schneider 24, 158,4) usque ad uu. Οὐδὲν δὲ ἧσσον (Schneider 24, 159,10) et (f. 45) post uu. καὶ ἀεὶ τοῦτο ποιοῦν (Schneider 44, 184,3) Συντίθενται δέ (Schneider 44, 185,3) et (f. 34v, lin. 3) (Schneider 16 146,3)
048-50v Tactica Varia 16 (6/10) Anonimus, Constructio Helepolis quae dicitur Coruus (ed. M. Thévenot, Veterum mathematicorum Athenaei, Bitonis, Apollodori, Heronis, Philonis, et aliorum opera, Parisiis, 1693, pp. 43-48)
Titulus initialis
Κατασκευὴ ἐλεπόλεως κόρακος λεγομένη
Incipit
Ἡ ἐλέπολις αὕτη ἐκ τριῶν μερῶν τῶν μεγίστων σύγκειται
Desinit
μὴ ἐμποδίζειν ἐν ταῖς ἐπικλήσεσιν
051-66v Philo Byzantius Belopoeica (Mechanicae syntaxis IV) 16 (6/10) Sine titulo in cod. (ed. H. Diels et E. Schramm, « Philons Belopoiika (viertes Buch der Mechanik) », Abhandl. der Preußischen Akad. der Wiss., philos.-hist. Klasse, Berlin, 1918-1919, denuo impr. Leipzig, 1970, num. 16, pp. 8-68)
Incipit
Ὅταν εἰς ἔλασσον συναιρῶν
066v-79v Philo Byzantius Parasceuastica et poliorcetica (Mechanicae syntaxis VII-VIII) 16 (6/10) Excerpta (sine titulo in cod. ; f. 66v, in margine, manu altera, Ἐπιστολή) (edd. H. Diels et E. Schramm, « Exzerpte aus Philons Mechanik B. VII und VIII [vulgo fünftes Buch] », Abhandl. der Preussischen Akad. der Wiss., philos.-hist. Klasse, Berlin 1918-1919, réimpr. Leipzig 1970, pp. 17-84 ; ed. Y. Garlan, Recherches de poliorcétique grecque [Bibl. des Écoles françaises d’Athènes et de Rome, 223], Athènes-Paris, 1974, pp. 291-327)
080-109v Tactica Varia 16 (6/10) Anonimus cod., Apparatus bellicus (ed. Thévenot, 1693, 275-316 ; Wallraff-Scardino-Mecella-Guignard 2012, 32-112 ; A. Dain, Énée le Tacticien, Poliorcétique, extr. (éd. A. Dain-A.-M. Bon, Paris, 1967, pp. 93-101). Praemittitur (f. 80r-v) Pinax (sine titulo in cod.) (ed. Thévenot 1693, 275-277), inc. <Π>ερὶ ὁπλίσεως, des. <Π>ερὶ φυλακῶν.
081-97 Sextus Iulius Africanus Ars belli (Cesti VII)
  • CPG 1691.1
16 (6/10) (ff. 81-94v) liber VII (Ἰουλίου Ἀφρικανοῦ in cod., altera manu addita) (ed. Wallraff et Scardino et Mecella et Guignard, 2012, pp. 32-112 ; CPG 1691 ; CPG Suppl. 1691) : (f. 81r linn. 1-5) F12pr. (apud Wallraff-Scardino-Mecella-Guignard = Thévenot 1-29) ‒ (ff. 81, lin. 5-82, lin. 20) F12,1 ‒ (ff. 82, lin. 21-84v, lin. 21) F12,2, uide Wallraff-Scardino-Mecella-Guignard 50, apparatum ‒ (ff. 84v, lin. 22-85, lin. 9) F12,3 ‒ (f. 85, linn. 10-20) F12,4 ‒ (f. 85, linn. 21-28) F12,5 ‒ (f. 85, lin. 29-85v, lin. 25) F12,6 ‒ (ff. 85v, lin. 26-86, lin. 11) F12,7 ‒ (f. 86, linn. 12-86v, lin. 6) F12,8, uide Wallraff-Scardino-Mecella-Guignard 62, apparatum ‒ (f. 86v, linn. 7-11) F12,9 ‒ (f. 86v, linn. 11-21) F12,10 ‒ (ff. 86v, lin. 22-87v, lin. 4) F12,11 ‒ (ff. 87v, lin. 5-88r lin. 26) F12,12, uide Wallraff-Scardino-Mecella-Guignard 68, 70, 72 apparato ‒ (f. 88r linn. 26-31) F12,13 ‒ (f. 88v linn. 1-26) F12,14 ‒ (ff. 88v lin. 27-90r lin. 17) F12,15 ‒ (f. 90r lin. 18-90v lin. 12) F12,16, uide Wallraff-Scardino-Mecella-Guignard 82, apparatum ‒ (ff. 90v, lin. 13-91, lin. 27) F12,17 ‒ (ff. 91, lin. 28-92, lin. 19) F12,18 ‒ (ff. 92, lin. 20-93v, lin. 28) F12,19, uide Wallraff-Scardino-Mecella-Guignard 94, 96, apparatum ‒ (ff. 93v, lin. 29-94v) F12,20. (ff. 95-96, 96-97) Cesti (?) (ed. Wallraff et Scardino et Mecella et Guignard, pp. 104-118 : (f. 95, linn. 2-4) D14 (ut apud Wallraff et Scardino et Mecella et Guignard ; Thévenot 30-34. 37. 39-44) ‒ (f. 95, linn. 5-13) D15 ‒ (f. 95, linn. 14-23) D16 ‒ (f. 95, linn. 24-29) D17 ‒ (f. 95v, linn. 1-8) D18 ‒ (f. 95v, linn. 20-31) D19 ‒ (f. 96, linn. 8-27) D20 ‒ (f. 96, lin. 28-96v lin. 9) D21 ‒ (f. 96v linn. 10-14) D22 ‒ (f. 96v linn. 15-21) D23 ‒ (f. 96v linn. 22-24) D24 ‒ (ff. 96v lin. 25-97r lin. 5) D25 ‒ (f. 97r linn. 16-27) F12,16, 1-13 apparato.
095v, 099v-109v Tactica Varia 16 (6/10) Anonimus, excerpta (ed. Thévenot, pp. 306-316 ‒ C. Zuckerman, « Chapitres peu connus de l’Apparatus Bellicus », Travaux et Mémoires 12 [1994], pp. 359-389 : 366-369) : (f. 95v) 35 (Thévenot) ‒ (f. 95v) 36 ‒ (f. 99v) 59 ‒ (ff. 99v-100) 60 ‒ (f. 100r-v) 61 ‒ (ff. 100v-101) 62 ‒ (f. 101r-v) 63 ‒ (ff. 101v-102) 64 ‒ (f. 102r-v) 65 ‒ (ff. 102v-103) 66 ‒ (f. 103r-v) 67 ‒ (ff. 103v-104) 68 ‒ (f. 104r-v) 69 ‒ (ff. 104v-105) 70 ‒ (f. 105r-v) 71 ‒ (ff. 105v-106) 72 ‒ (f. 106r-v) <72b> (ed. Zuckerman, pp. 366-367) ‒ (ff. 106-107) 73 (ed. Zuckerman, p. 367) ‒ (f. 107) 74 (ed. Zuckerman, p. 368) ‒ (ff. 107-108v) 75 (ed. Zuckerman, pp. 368-369) ‒ (ff. 108v-109) 76 ‒ (f. 109r-v) 77. §§ 35, 36 et 59 ex Polieno, Strategemata excerpta sunt ; §§ 60-72 ex Siriano Magistro, De re strategica, excerpta sunt.
096, 097-99v Aeneas tacticus Poliorcetica 16 (6/10) Sine titulo in cod. (ed. A. Dain, pp. 93-101 ‒ Thévenot, pp. 303-306) : (f. 96, linn. 1-7) 38 (num. Thévenot = Dain) ‒ (f. 97, lin. 6-11) 45 ‒ (f. 97, linn. 12-15) 46 ‒ (f. 97, lin. 28-97v, lin. 3) 48 ‒ (f. 97v, linn. 4-20) 49 ‒ (ff. 97v, lin. 21-98r lin. 15) 50 ‒ (f. 98, linn. 16-27) 51 ‒ (f. 98, lin. 28-98v, lin. 8) 52 ‒ (f. 98v, linn. 9-21) 53 ‒ (ff. 98v, lin. 22-99r lin. 2) 54 ‒ (f. 99, linn. 3-10) 55 ‒ (f. 99, linn. 11-17) 56 ‒ (f. 99, linn. 18-26) 56b ‒ (f. 99, lin. 27-99v, lin. 7) 57 ‒ (f. 99v, linn. 8-15) 58.
110-127 Tactica Varia 16 (6/10) Anonimus, De obsidione toleranda (ed. H. van den Berg, Anonymus de obsidione toleranda. Leiden, 1947, pp. 45-101), cum lacuna (f. 118, lin. 13) et fenestra.
Titulus initialis
῞Οπως χρὴ τὸν τῆς πολιορκουμένης πόλεως στρατηγὸν πρὸς τὴν πολιορκίαν αὐτοῦ τάσθαι [sic, corr. in margine altera manu τάττεσθαι] καὶ οἷος [sic] ἐπιτηδεύμασι ταύτα [sic] ἀποκρούεσθαι)
127v, 136v-154v Tactica Varia 16 (6/10) Anonimus, Parecbolae (ed. de Foucault, 1949, pp. 75-120) : (f. 127v, linn. 1-24) 1 (num. Foucault, pp. 75-76) ‒ (ff. 136v, lin. 13-154v), 2-44 (de Foucault pp. 76-120)
Titulus initialis
Παρεκβολαὶ ἐκ τῶν στρατηγικῶν παρατάξεων∙ περὶ τοῦ ὁποῖον εἶναι δεῖ τὸν στρατηγόν
127v-136v Leo Sapiens VI Tacticae constitutiones 16 (6/10) Constit. XX, Epilogo, sine titulo in cod., insertum in textu praecedente, cf. de Foucault, p. 76 in apparatu (ed. G.T. Dennis, The Tactica of Leo VI, Washington D.C., 2010, pp. 536-642) : (ff. 127v, lin. 25-131v, lin. 4) Constit. XX, 187-221 (Dennis, pp. 602-618) ‒ (ff. 131v, lin. 5-136v, lin. 12) Epilogus (ms. Ὑπόθεσις ἐν ἐπιλέκτων [sic]) (Dennis, pp. 620-642).
155-174v Tactica Varia 16 (6/10) Anonimus, De re militari (ed. G.T. Dennis, Three byzantine military treatises [Corpus Fontium Historiæ Byzantinæ 25 ; Dumbarton Oaks Texts 9], Washington, 1985, pp. 246-326) ; f. 174ar-v uacuum.
Titulus initialis
Περὶ καταστάσεως ἀπλήκτου∙ καὶ ὅτι ὁ στρατηγὸς ἀπὸ τοῦ πλήθους τῶν ὁπλιτῶν ἐν ταῖς ταξιαρχίαις τεταγμένων δύναται τὴν ὅλην τοῦ ἀπλήκτου διαγνῶσαι [sic], καὶ ἀπαρτίσαι περὶ μέτρων [sic]
175-195v Nicephorus Phocas imperator II De excursione 16 (6/10) De uelitatione bellica (ed. G. Dagron et H. Mihaescu, Le traité sur la guérilla (de velitatione) de l’empereur Nicéphore Phocas (963-969), Paris, 1986, pp. 29-135 ; ed. Dennis, Three byzantine military treatises [Corpus Fontium Historiæ Byzantinæ 25 ; Dumbarton Oaks Texts 9], Washington, 1985, pp. 146-238 ; PG 117, 928-1008)
Titulus initialis
Νικηφόρου βασιλέως [add. altera manu] περὶ παραδρομῆς τοῦ κυροῦ Νικηφόρου τοῦ βασιλέως
196-207 Leo Sapiens VI Naumachia 16 (6/10) Constit. XIX (ed. Dennis, The Tactica of Leo VI, Washington D.C., 2010, pp. 502-534) ; f. 207v uacuum.
Titulus initialis
Λεόντος βασιλέως πολεμικῶν παρασκευῶν διάταξις περὶ ναυμαχίας